Atelierbezoek Pauluskerk

Werk in uitvoering: Dialoogtekening EXODUS door Marcha van den Hurk en de makers van de Pauluskerk.

‘Spring in mijn armen, ik zal je vangen!’

door Carolien Croon, directeur Bijbels Museum

In de entree van de Pauluskerk, die ‘het kerkplein’ wordt genoemd, zitten veel mensen aan tafeltjes. Vooral mannen zie ik. Eén grote tafel is bedekt met een enorm doek, waarop hard gewerkt wordt. Daar wordt het kunstwerk gemaakt voor de tentoonstelling EXODUS. Er staan acht stoelen om heen, waarvan er zes bezet zijn. Ik schuif er later aan.

Maar eerst word ik hartelijk ontvangen door kunstenaar Marcha van den Hurk, die me direct overdraagt aan manager Aagda Fredrikze. Zij geeft me een rondleiding door het gebouw en vertelt over de mogelijkheden in het pand voor de bezoekers in de Paulus.

Gastvrij en humaan

Er speelt een violiste op het kerkplein. Hoewel er geen onverdeelde aandacht voor haar is, heeft haar spel wel een meerwaarde. Er wordt live muziek gemaakt, speciaal voor de bezoekers van de Pauluskerk. Ik vind het bijzonder. ‘We hebben vaker live muziek’ aldus Aagda, ‘maar niet iedereen merkt het op. Mensen die stress hebben, hebben geen ruimte voor cultuur of muziek.’ In de Pauluskerk worden overdag mensen opgevangen die geen deel uit willen of kunnen maken van het reguliere systeem. De oorzaken zijn divers. Stress is in het leven van veel van hen een gegeven. Veel bezoekers gaan na sluitingstijd van de Paulus naar een slaaphuis. Althans in de winter; zomers zijn niet alle slaaphuizen open.


Uiteraard is er een kerkzaal in ‘de Paulus’. En een atelier. De Pauluskerk doet veel aan cultuur, waaronder het dialoogtekenen dat Marcha organiseert. Maar ook andere kunstvormen worden er beoefend. Afgelopen zomer was er een fototentoonstelling in de Laurenskerk met werk van bezoekers van de Paulus. En vorige zomer was de kerkzaal een museum. Met eigen gemaakte kunst.

Boven is een bar waar de hele dag koffie en thee voor 40 cent per kop wordt aangeboden, en dubbele boterhammen aan wie trek heeft. Om 17 uur is er warm eten voor € 1. Er zijn ook toiletten, kluisjes en er kan gedoucht worden. Verder op de eerste verdieping zijn kantoren voor maatschappelijk werk, medische zorg, en voor IOM, de organisatie die helpt bij vrijwillige terugkeer van vluchtelingen. ‘En op de verdieping hierboven zijn nog 22 kamers voor noodopvang’ vertelt Aagda niet zonder trots.

De Pauluskerk Rotterdam is al jaren een begrip als gastvrije en humane plek. Iedereen is er welkom. Toch was ik er nog nooit binnen geweest. Na de rondleiding ga ik aan tafel zitten bij Marcha en de makers van de Pauluskerk, die werken aan een gezamenlijk kunstwerk met als thema EXODUS. Kunst maken doen ze normaliter in het atelier, vandaag is het doek verplaatst naar het kerkplein. Het is even wennen voor de deelnemers, want wat minder rustig werken, maar ook heel zichtbaar en uitnodigend voor mensen die normaliter niet boven in het atelier komen. Ook zij kunnen makkelijk aanschuiven, en doen dat ook, al heeft niet iedereen de benodigde concentratie om mee te werken.

Dialoogtekenen

Dialoogtekenen is een methode waarbij een groep mensen via gesprekken en het reageren op elkaars werk samen een kunstwerk maakt. Wekelijks wordt er aan gewerkt, waarbij de samenstelling van de groep van week tot week kan verschillen. Er wordt soms wel drie maanden aan één werk gewerkt. De schilderijen die dat oplevert, vaak een combinatie van beeld en tekst, zijn al in musea en op andere plekken geëxposeerd. Ze vragen op een positieve en soms indringende manier aandacht voor de makers van de Pauluskerk en hun leefwereld. Kunstenaar Marcha van den Hurk was één van de inzenders van de Open Call EXODUS van het Bijbels Museum en Buitenplaats Doornburgh. Ze stuurde voorbeelden van eerder gemaakt werk, en gaf aan voor EXODUS een nieuwe Dialoogtekening te willen maken met de makers van de Pauluskerk. Haar idee werd door de curerende commissie geselecteerd voor de tentoonstelling EXODUS.

Marcha van den Hurk en de makers van de Pauluskerk bij de tentoonstelling EXODUS

De kunstenaars van de Pauluskerk

Als ik aan tafel vertel dat ik van het Bijbels Museum ben, word er meteen op gereageerd: ‘Daar gaan we met een bus naar toe’ zegt één van de tekenaars. Ik kom in gesprek met de vrouw rechts van me. Ze noemt zichzelf ervaringsdeskundige, en loopt stage in de Pauluskerk. ‘Zijn we niet allemaal ervaringsdeskundigen?’ vraagt ze me. ‘En daar kun je hier dus ook echt iets mee doen.’ Ze maakte een mooi vrouwengezicht op het doek, met haren ingekleurd met stift, die ze met haar vinger uitvlakt. Ze vertelt dat ze het fijn vindt om zo met z’n allen aan tafel te werken, al is het wennen om niet in het atelier boven te zijn.

De oudere man links van mij, met grote grijze baard, werkte vroeger in de scheepvaart. Hij praat honderduit. Hij laat me op zijn fototoestel zien dat hij zelf ook is vastgelegd op een van de schilderijen, prominent in het midden. Goed gelukt. Er komt een man van een andere tafel op ons toe gelopen die op provocerende toon met ons in gesprek wil. De man met de baard en hij krijgen net geen ruzie, Marcha sust dat snel. Mijn buurman staat op. Als ik opkijk, zegt hij:  ‘Even een peukie doen. Thuis rook ik niet. Alleen buiten.’

Iedereen schrijft en kleurt. Marcha vertelt dat ze voor dit werk het aantal kleuren heeft beperkt. Rood, blauw en paars is het geworden. Dat vindt niet iedere maker fijn. Het is wennen dat je niet gewoon groen, geel of bruin kunt pakken. Of wit of zwart. Ik lees hartenkreten en verzen uit EXODUS op het doek en ik vraag me af welke kant dit kunstwerk op gaat. Dan zie ik een sprinkhanenplaag. Ik pak ook een stift, en kleur de al getekende sprinkhanen in. Dat tekenen is goed gedaan, met een vaste hand. Lange, stakige poten, en langgerekte, vierkantige lijfjes. Allemaal hetzelfde. Ik zie dat er meer plagen zijn getekend. De hagelstenen lijken wel keien.

Ondertussen praat ik met de man schuin tegenover me. Hij komt geregeld, maar of hij er is, is afhankelijk van hoe het met hem gaat. Het gaat op en neer. Hij legt de laatste hand aan een keurig rechte tabernakel, die er heel Bijbelgetrouw uitziet. Met een voorhof met offerplaatsen, en een tempeltent. Een hekwerk er omheen. Als ik vraag of hij dat uit zijn hoofd doet, antwoordt hij ontkennend. Nee, hij heeft het online opgezocht. Als de tabernakel klaar is, gaat hij boven een Bijbel halen, om meer inspiratie op te doen. Hij slaat het boek Exodus open. Ook hij doet af en toe even een peukie.

Niet de Rode Zee

De man met de baard naast me heeft een vrachtauto getekend die volgens Marcha met hulpgoederen door de Rode Zee rijdt. ‘Nee hoor’ zegt hij, ‘dat is de Rode Zee niet’. Dan komt de meest getalenteerde tekenaar van het stel aan tafel zitten, zo wordt me verteld. Iedereen aan tafel lijkt blij dat hij er is, en trots op zijn uitzonderlijke gaven. Hij laat me op zijn telefoon de tekeningen van honden zien die hij heeft gemaakt. Ze lijken levensecht en zijn razend goed getekend. ‘Hij heeft ook de rottweiler gemaakt die boven hangt’. Die had ik inderdaad gezien. Ik dacht dat het een foto was.

In de Pauluskerk

Marcha vertelt dat er binnenkort ook een tentoonstelling komt met eigen werk van de makers van de Pauluskerk. Als mijn sprinkhanen zijn ingekleurd, loop ik nog eens rond en bekijk het geheel, dat sterk tekstueel is. ‘Hoe wordt het werk nou beeldend, Marcha?’ vraag ik. Ik merk dat ik het spannend vind en stiekem hoop op een beeldend en kleurrijk werk. ‘Soms wordt dat het niet’ is haar rustige antwoord. ‘Ik weet ook nooit waar het naar toe gaat. Dat is afwachten. Maar het gebeurt ook dat mensen over de teksten van andere heen schilderen. We gaan het zien.’ Ik moet gewoon geduld hebben, en vertrouwen in deze bijzondere mensen die samen al meer bijzondere kunst hebben voortgebracht. Nog een maandje wachten, dan wordt het resultaat naar Buitenplaats Doornburgh in Maarssen gebracht.

Als ik mijn jas en tas van boven uit een kluisje heb opgehaald en weer naar beneden loop, staat er een grote Noord-Afrikaanse man beneden, met zijn armen wijd open. Hij wil dat ik in zijn armen spring, hij zal me vangen. Echt. Ik schater, maar besluit die gok niet te wagen. Het lijkt me niet goed voor zijn rug. Ik loop de trap af en vertrek uit deze bijzondere bubbel, waar ik even aan heb mogen proeven, Rotterdam in.  

Wil je het werk van Marcha van den Hurk en de makers van de Pauluskerk in het echt zien? Bestel nu je ticket en kom naar de tentoonstelling EXODUS in Buitenplaats Doornburgh. Je bent welkom t/m 24 september 2023!