Door Carolien Croon
Vanaf de landweg waar mijn auto geparkeerd staat, is het pad naar het atelier van Marieke Ploeg zompig. Mijn stoere bergschoenen zakken diep weg in de veengrond. Ik loop over een aantal houten platen die op het veen zijn gelegd, maar die houden ook abrupt weer op om over te gaan in meer natte modder en plukken groen gras.
Er zijn al zeven andere vrouwen, onder wie mijn vriendin Loes als ik binnen stap. Een gezellige keuken, aangebouwd op het land aan een woonboot in het Vechtplassengebied. Zwarte plavuizen op de vloer, met hier en daar een verse moddervlek. Iedereen – we zullen vandaag met twaalf vrouwen aan het werk gaan – draagt stoere warme kleren en regenlaarzen of bergschoenen. We werken in het tent-atelier en buiten bij 3 graden, dus vesten, sjaals en mutsen zijn essential basics.
Na de koffie lopen we door het veen naar de tent, waar tafels staan met enorme broden klei van ieder tien kilo in drie kleuren. Met keukenmesjes verdelen we de klei in stukken die in je handpalm passen. Er ligt een leger aan door Marieke gemaakte mallen van steengoed. Ieder zoekt een mal uit, waar we de rest van de ochtend zoet mee zijn. Zo maakt iedere deelnemer haar eigen godinnenbeeldje in veelvoud. Zo’n twee en een half uur lang. Er zijn twee verschillende, al lijkt het later of er meer moeten zijn geweest. Eén van de twee is zwanger.
Als de klei is gekneed zodat hij wat zacht is en er geen bellen lucht meer in zitten, drukken we hem diep in de mal. Daarna worden de randjes opgezocht, en duwen we de klei achterop het beeldje weer terug naar het midden, zodat er niet te veel bramen worden gevormd. Bij de voet is veel ruimte voor klei, daar moet een dikke laag in. Want Asjera moet na het bakken straks zelfstandig kunnen staan. Dan halen we de zachte kleidame voorzichtig uit haar harde omhulsel, en gaan we over tot de lakmoesproef.
Blijft ze staan? En staat ze goed rechtop? Heeft ze nog wat klei nodig achter haar voeten? We snijden wat braampjes weg, kneden en duwen, en bekijken ons eigen en elkaars resultaat. De achterkanten verschillen het meest, want daar is geen malletje voor dat helpt bij het modeleren. Ieder doet dat op haar eigen manier. We zijn geconcentreerd aan het werk, maar er is ook ruimte voor uitwisseling en grappen. De jongste van de deelnemers is twintig en woont sinds kort op zichzelf. Ik schat de oudste rond de zeventig. Een paar vrouwen zijn er al voor de tweede of derde keer.
Als ze zo naast elkaar op een houten plankje staan om te drogen, lijken de Asjera’s allemaal anders. ‘Ook in het echte leven hebben vrouwen soms platte borsten of hangtieten. Eigenlijk wel fijn, die diversiteit’ hoor ik om me heen. Alle godinnenbeeldjes bieden hun borsten aan. Alsof ze daarmee zeggen: ‘Ik ben de voedster van de wereld!’
‘Asjera was ooit de vrouwelijke tegenover van Jahweh’, vertelt kunstenaar Marieke Ploeg. ‘En toen ik voor het eerst over haar hoorde, viel voor mij alles op zijn plek. Ik begreep het weer. God is niet alleen mannelijk, maar ook vrouwelijk. Natuurlijk! Ik werd er emotioneel van.’ Marieke heeft veel over Asjera gelezen. Asjera had een plek in de eerste tempel van Jerusalem, zo’n 700-800 jaar voor Christus. ‘Na de verwoesting van de tempel, veranderde de cultuur. Het patriarchaat word sterker en ook de gedachte één koning, één God. Er was geen plaats meer voor een vrouwelijke god. Jahweh duldde niemand meer naast zich’.
Asjera was behalve in de tempel van Salomo ook te vinden in veel huisaltaren in Jerusalem. Er zijn in Jerusalem 3000 Asjera-beeldjes gevonden. Dat is de reden dat Marieke nu een installatie wil maken met 3000 beeldjes. De installatie is uit meer dan 700 inzendingen gekozen als één van de 28 kunstwerken voor de groepstentoonstelling EXODUS van het Bijbels Museum en Buitenplaats Doornburgh. Vanaf 24 maart 2023 een half jaar lang te zien in Maarssen bij Utrecht.
De 3000 beeldjes verwijzen naar een grotere ontwikkeling: het terugbrengen van de balans tussen mannelijk en vrouwelijk in onze samenleving. Marieke: ‘De vrouwelijke kant van het Goddelijke is eeuwenlang onderdrukt en gedemoniseerd. Dat werkt door in ieder van ons, en in onze samenleving. Met mijn installatie van Asjera’s wil ik dat helpen herstellen. Het vrouwelijke als belangrijke kracht in ons en in de maatschappij. Vrouwelijke kwaliteiten moeten we weer eren. Bezoekers van de tentoonstelling mogen straks ook een beeldje meenemen naar huis, mits ze er een goede plek voor maken. Nee, ze hoeven er niet voor te betalen. Dit gaat om een vrouwelijke stroom, vrouwelijke kwaliteiten; het vrouwelijke ontvangt en deelt. Zo kunnen de godinnen als conversation piece dienen, en teruggebracht worden in ons bewustzijn.’
We lunchen gezamenlijk van een tafel vol lekkernijen. Ieder van ons droeg iets bij. Er is bietensalade, couscous, dolma’s, houmous, zelfgebakken brood. Vier vrouwen bedachten dat warme soep lekker zou zijn met dit koude weer. Er zijn dus vier kleuren soep om te proeven. Na de lunch maken we een vuur. We klieven hout, en bouwen een grote lasagne met lagen hout en lagen Asjera’s. Dat zijn niet de beeldjes die wij vandaag hebben gekleid, maar godinnen die in vorige sessies zijn gemaakt en al twee uur in de oven hebben staan drogen.
We zitten in een kring op stoelen die langzaam in het veen zakken. Het eerste half uur zijn we stil. We oefenen ons geduld, en bekijken het proces dat het vuur aanjaagt. Als het vuur heet genoeg is, blakeren sommige beeldjes zwart, andere gloeien rood op. We kunnen de vrouwenbeeldjes steeds beter zien, hoe meer hout er is verbrand. Het is een prachtig transformatieproces waar wij getuigen van zijn. Als het meeste hout is verbrand, mogen we om de beurt met een grote tang beeldjes uit het vuur halen en rechtop op het veen zetten. Het wordt een prachtige kolonne, al komen enkele Asjera’s gehavend uit het vuur. Die kunnen worden stukgeslagen en toegevoegd aan de klei voor de volgende sessie. De kringloop van het leven.
Met koude voeten, maar zeer voldaan en opgeladen met vrouwelijke energie en goede moed rijd ik naar huis. Ondertussen appt Loes mij: ‘Het was een topdag! Ik denk dat ik nog wel een dagje ga helpen. Neem ik wat familie mee’.
Vanaf 24 maart is de installatie De terugkeer van Asjera te zien in de tentoonstelling EXODUS van het Bijbels Museum en Buitenplaats Doornburgh op de buitenplaats te Maarssen.
De komende maanden zal Marieke in haar atelier, en vanaf april ook op Buitenplaats Doornburgh Asjera’s blijven maken. Iedereen die wil helpen is welkom. Opgeven kan via
